Optreden in Macedonië

23 okt Optreden in Macedonië

1

“Dit zijn mijn favoriete standbeelden. Het ene is een monument voor de kinderen die gescheiden raakten van hun ouders tijdens de Griekse burgeroorlog van 1946 – 1949. Sommige ouders riepen hun kinderen hun volledige naam toe in de hoop dat ze hen zo later konden terugvinden, maar velen werden nooit meer gevonden. De kinderen konden hun namen niet onthouden en bij aankomst werden de namen foutief opgeschreven of kregen ze een nieuwe naam. Het andere standbeeld staat symbool voor de liefde. Een koppel zit aan een tafel en houdt elkaars handen vast, zie je? Het is prachtig. Vreemd dat het zo dichtbij het monument voor de kinderen is geplaatst, maar dat is typisch voor onze overheid.” Mijn host, Elena, neemt me mee door de straten van Skopje, stad met twee gezichten: ik zie er zowel prachtige standbeelden op indrukwekkende pleinen als straatafval en vervallen gebouwen. En ik vind er mezelf, want ik ben hier omdat ik mag optreden voor het Macedonisch kampioenschap poetryslam, een voordrachtwedstrijd tussen dichters.

2

We rijden naar Prilep, de stad waar ieder jaar het slampioenschap plaatsvindt. De zon geeft het bergachtige landschap een gouden kleur, de hoogste toppen zijn besneeuwd, de auto is volgeladen met mensen, bagage en boeken. Elena, niet alleen maar host maar ook organisator van het slampioenschap, overhandigt me het boek waarin Eli Doeze drie van mijn podiumgedichten en een artikel over poetryslam vertaalde. Het artikel verscheen eerder in Verzin, het magazine van Creatief Schrijven. Ik zit in de auto met Elena, Živko (voorzitter van de Macedonische Schrijversvereniging en deelnemer) en Lile (geneticus en deelnemer). De gesprekken gaan over poëzie en politiek – in Macedonië gaat het snel over politiek – en Lile deelt mee dat “In Macedonia, every man has an equal chance to be corrupt.” Elena heeft niet veel goede woorden over voor de cultuurdienst van haar overheid. Het is dankzij Literatuur Vlaanderen dat ik deze kans krijg, zoveel is duidelijk, daar is ze dankbaar voor, en ik ook.

De Macedoniërs die ik ontmoet zijn trots op de schoonheid en het verleden van dit land en dat is meer dan terecht. In de ochtend voor we naar Prilep vertrokken, bezocht ik het nationaal archeologisch museum. Deze streek wordt al bewoond sinds de prehistorie, en haar inwoners – waarvan Alexander De Grote de bekendste is – hebben het land van een rijke geschiedenis voorzien. Toch worden veel Macedoniërs gekweld door het gebrek aan erkenning voor hun land, niet in het minst door Griekenland, dat zich een deel van het oorspronkelijke Macedonië permanent heeft toegeëigend.

Die avond wordt er gevierd dat Macedonië 80 jaar geleden werd bevrijd van de Nazi’s. We lopen nog niet lang rond in de straten wanneer mede-organisator Igor aankondigt dat er een gastdichter uit België is en dat die nu een voordracht gaat geven, waarna hij me prompt zijn megafoon overhandigt. Ik kies snel welke tekst ik zal brengen, geef een korte introductie in het Engels en breng het gedicht ‘Nina’ in het Nederlands. Daarna kijken we naar het vuurwerk en trekken we naar een koude cinema, waar de slam doorgaat. 20 mensen stuurden een video in en op basis daarvan werden er 17 kandidaten geselecteerd om deel te nemen aan de halve finale van het Macedonisch slampioenschap. Igor presenteert, Elena duidt willekeurige mensen uit het publiek aan om voor jury te spelen en er is een kalibratiedichter als referentie voor de jury. Lile raakt haar woorden kwijt, ik snel haar te hulp en overhandig haar haar tekst, die nog naast me lag, maar het mag niet baten. Živko scoort 24, genoeg om door te stoten naar de finale van morgen.

3

Lile en ik volgen een boekvoorstelling en workshop van Elena. Het is een boek met gedichten en schrijfopdrachten en ze nodigt ons uit om zelf aan de slag te gaan. Af en toe vertaalt ze naar het Engels zodat ik er iets van begrijp en daar ben ik haar dankbaar voor. De opdracht is om iets over je thuisstad te schrijven en ik denk spontaan aan carnaval, waarna ik een haiku schrijf en voordraag.

Carnival – many

have traded their masks

for others.

We wandelen terug naar ons appartement om ons voor te bereiden voor de finale. Ik repeteer, waarop Lile glimlacht en zegt: “Je hoeft niet te stressen, het publiek zal het toch niet horen als je fouten maakt.” “Maar ik wel,” zeg ik, “Ik wil het goed doen voor Elena en Igor. Ze hebben zoveel moeite gedaan om me naar hier te halen en dit boek te maken. Ik vind het belangrijk dat ik het nu goed doe.” In Prilep gaat er een autoshow door met oldtimers en getunede wagens, we horen hun verzwaarde uitlaten terwijl we ons naar de bioscoop begeven. Igor begint zijn presentatie en kondigt me aan. Ik zeg ‘zdravo’ (hallo) en krijg meteen een applaus. Net zoals gisteren is het publiek warm en enthousiast en dat blijven ze gedurende mijn hele performance. Ik doe mijn introducties in het Engels en mijn teksten in het Nederlands. Ik vertel hen op welke pagina ze mogen kijken indien ze het boek hebben. Na mijn tweede gedicht, ‘Ode aan de dichter’, brengt Igor – zelf voormalig Macedonisch slampioen – mijn gedicht in het Macedonisch. Zijn performance is om van te smullen en geeft me een dieper inzicht in de taal; het is Igor zijn verjaardag, maar ik heb het gevoel dat hij mij een cadeau geeft. Nadien breng ik een laatste gedicht en vertel ik iets over het artikel dat ik schreef.

Het is een zinderende finale met energieke performers en een even energiek publiek. Drie dichters – waaronder Viktor die in het Engels dicht – staan op een ex aequo en moeten een extra ronde doen. Kenny, die al eerder slampioen werd, scoort meteen een straffe 29 op 30. Valerie scoort ook goed, maar niet genoeg om Kenny van de troon te stoten, en niemand verwacht dat die 29 nog kan geëvenaard worden, laat staan verbeterd. Viktor kiest opnieuw voor Engels en gaat stevig tekeer met een maatschappijkritische tekst, waarna hij zowaar 30 op 30 scoort. Ongeloof gaat door de zaal en een stevig applaus volgt. Viktor is Macedonisch slampioen 2025! Om het slampioenschap af te sluiten volgt er een optreden van een lokale bekende zanger die al eens op de Gentse Feesten stond, zo zal hij me de volgende dag vertellen.

4

Ik heb afgesproken met Biljana, dichter en journalist voor de oudste Macedonische krant. Zij en de zanger van gisteren, Branislav Nikolov, nemen me mee naar een gezellig restaurant om te lunchen. Ze steekt een sigaret op en bestelt rakija, een populaire alcoholische drank in deze streek. Branislav toont me een video van de dansende meute tijdens zijn optreden op de Gentse Feesten een aantal jaren geleden en Biljana vraagt me wie ik ben. Na het interview komen er allerlei dichters toe die ik de voorbije dagen ontmoette en wordt het een gezellige bedoening.

Na de middag keren we terug naar Skopje. Lile zet mij en Elena af bij haar ouders, waar een lunch op me wacht. Haar ouders, Slobodan en Magdalena, zijn heerlijke mensen. 80 en 76 zijn ze, en vol van leven. Magdalena maakte een heerlijke lunch met producten van lokale boeren en Slobodan vertelt over zijn jeugd en zijn vaderlandse liefde. Daarna keren we terug naar Elena’s appartement, waar ik haar woonkamer ter beschikking heb gekregen. Morgen is het alweer tijd om terug naar huis te keren.